Mindfulness (letterlijk vertaald “achtzaamheid”) is afkomstig is uit het boeddhisme en is al duizenden jaren oud. Mindfulness bestaat uit meditatie en overdenkingen. In het westen is mindfulness bekend geworden door het werk van onder anderen Tich Nhat Hanh, een Vietnamese monnik die verbannen is en nu in Frankrijk woont en daar onder andere les geeft.
Mindfulness verwijst naar:
- een vorm van meditatie waarin men zich op een niet-reactieve manier bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment (“Een zachtmoedige relatie aangaan met wat er zich nu aanbiedt”): bewuste aandacht.
- een levenshouding die zich kenmerkt door acceptatie van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen: aanvaarding.
Door mindfulness te beoefenen wordt het mogelijk de werkelijkheid te aanvaarden en bewust aandacht te geven aan jezelf en alles om je heen. Leven in het moment. Door het bewustworden en loslaten van automatismen en oordelen, is het mogelijk innerlijke kalmte en rust te bereiken. Het is niet de bedoeling dat je in jezelf keert of trancendeert, maar juist aandachtig bent voor dat wat er op dit moment is zonder te oordelen. Hoewel de term mindfulness verbonden is aan het Boeddhisme, zijn er zeer oude Christelijke mystieke tradities die vergelijkbare (meditatie-)technieken hanteren en ook vergelijkbare ervaringen beschrijven.
De Amerikaan Dr. Jon Kabat-Zinn, Emeritus Hoogleraar aan de University of Masschusetts Medical School heeft als eerste het begrip mindfulness uit zijn boeddhistische context gehaald en een acht weken durende training ontwikkeld, mindfulness based stress reduction (MBSR). Hij heeft de basis gelegd voor het gebruik van mindfulness door artsen en/of psychotherapeuten in de Verenigde Staten en Europa. MBSR, in het Nederlands ook wel aandachtstraining genoemd, wordt door therapeuten gebruikt ter bestrijding van piekeren, depressie of burn-out. Kabat-Zinn heeft bij de ontwikkeling van zijn methode veel ontleend aan de praktijk van Zen: Mindfulness based stress reduction (MBSR).
Mindfulness based cognitive therapy (MBCT)
MBCT wordt in het Nederlands ook wel aandachtgerichte cognitieve therapie genoemd. In MBCT wordt mindfulness als vaardigheid aangeleerd bij de behandeling van met name chronische en recidiverende depressies, maar ook bij fobieën en chronische pijn.
Andere toepassingsgebieden
Daarnaast vormt mindfulness een essentieel element in de zogenaamde Derde Generatie Gedragstherapie, waaronder de Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Binnen deze gedragstherapieën wordt mindfulness op een minder strikte en meer pragmatische wijze toegepast dan bij MBCT. Mindfulness wordt theoretisch gezien als één van de zes kernprocessen van ACT, naast onder andere acceptatie en defusie.